ေဒါက္တာခင္ေအာင္(ေခတ္ျပိဳင္)
* ကမာၻေပၚမွာ ကုိးကြယ္ယုံၾကည္မႈအမ်ဳိးမ်ဳိးရွိေပမယ့္ တရားမွ်တမႈ၊ ေမတၱာေစတနာထားမႈ၊ သစၥာရွိမႈ၊ ႐ုိးသားေျဖာင့္မတ္မႈ စတာေတြမွာ အသြင္တူၾကတယ္လုိ႔ ဒီဒါ႐ုိးကဆုိတယ္။ တရားမွ်တတဲ့ဥပေဒနဲ႔ အဖြဲ႔အစည္းေတြကုိ ႐ုိေသေလးစားတာဟာ မွန္ကန္တဲ့ကုိယ္က်င့္တရားပဲလုိ႔ ဒီဒါ႐ုိးကျမင္တယ္။ ေကာင္းမြန္တဲ့ဥပေဒရွိရင္ ေကာင္းမြန္တဲ့ ကုိယ္က်င့္တရား ထြက္ေပၚလာမွာပါပဲ။ ဒါေၾကာင့္ ဘာသာေရးကင္းတဲ့ တရားဥပေဒကုိ အေတြးအေခၚေတာ္လွန္ေရးသမားေတြက ေတာင္းဆုိတာ ျဖစ္တယ္။ စပင္ႏုိဇာ၊ ဒီဒါ႐ုိး၊ အယ္ဗီ႐ႈ၊ ေဒါလ္ဘတ္ရွ စတဲ့ပညာရွင္ေတြ တင္ျပေဆြးေႏြးတဲ့ အယူအဆေတြဟာ ျပင္သစ္မွာတင္မကဘဲ ၿဗိတိန္၊ အေမရိကန္နဲ႔ အျခားႏုိင္ငံေတြကုိ ပ်ံ႕ႏွ႔ံသြားတယ္။ ဘာသာေရးခံယူခ်က္ ကင္းရွင္းမွသာ ေလ့လာစုံစမ္းစစ္ေဆးမႈကုိ လြတ္လပ္မွန္ကန္စြာ လုပ္ႏုိင္မယ္လုိ႔ဆုိတယ္။ ျပင္သစ္၊ ဂ်ာမဏီ၊ ဒတ္ခ်၊ အေမရိကန္၊ အီတလီ၊ ၿဗိတိန္ စတဲ့ႏုိင္ငံေတြက အသိဉာဏ္ပြင့္လင္းေရးလႈပ္ရွားမႈမွာ ေတာ္လွန္ေရး၀ါဒီနဲ႔ ျပဳျပင္ေရး၀ါဒီဆုိၿပီး ဂုိဏ္းကြဲသြားတာဟာ ၁၇၇၅ မွာ ထင္ရွားေနၿပီ။ ဒႆနအျမင္၊ သိပၸံ၊ ကုိယ္က်င့္တရားနဲ႔ ႏုိင္ငံေရးအျမင္ေတြမွာ ေစ့စပ္ညႇိႏႈိင္းလုိ႔မရေအာင္ ကြဲျပားျခားနားသြားၾကတယ္။ ဒီဒါ႐ုိးနဲ႔ ေဒါလ္ဘတ္ရွတုိ႔ ခ်ေပးတဲ့ အေျခခံအတုိင္း ေနာက္လုိက္ေတြက ဆက္လက္က်င့္သုံးၾကတယ္။ ဥပမာ ေတာ္လွန္ေရးကာလ ျပင္သစ္အမ်ဳိးသားညီလာခံမွာ ေခါင္းေဆာင္တဦးျဖစ္လာတဲ့ ျပင္သစ္လူငယ္ ဗိုေန (Volney) အာရပ္ေဒသမွာ သုံးႏွစ္ေလ့လာၿပီး လြတ္ေျမာက္ေရးအေၾကာင္း စဥ္းစားတယ္။ ဘာသာေရးနဲ႔ႏုိင္ငံေရးပူးေပါင္းၿပီး ဖိႏွိပ္ခ်ဳပ္ခ်ယ္ထားတဲ့ ေရွးေဟာင္းစနစ္ကုိ ဘယ္လုိတြန္းလွန္ရင္ ေကာင္းမလဲလုိ႔ ဗိုေနက စဥ္းစားတယ္။
* အာေရဗ်သဲကႏၲာရေန တုိင္းရင္းသားေတြကုိယ္တုိင္ လက္နက္ကုိင္ေတာ္လွန္မွ ဖိႏွိပ္မႈေအာက္က လြတ္ေျမာက္ႏုိင္မယ္လုိ႔ ဗုိေနက ယုံၾကည္တယ္။ ဒါေပမယ့္ ဘာသာေရးအာဏာပုိင္၊ ႏုိင္ငံေရးအာဏာပုိင္၊ အသိဉာဏ္ကင္းမဲ့မႈ၊ အယူသီးမႈ၊ စတာေတြေၾကာင့္ ဆင္းရဲဒုကၡေတြ ျဖစ္ေပၚလာရတယ္ဆုိတာကုိ အရင္ဆုံးသိဖုိ႔ လုိတယ္လုိ႔ဆုိတယ္။ အာဏာပုိင္အဖြဲ႔အစည္းထဲက ပုဂၢိဳလ္ေတြ ကုိယ့္ဘက္ပါေအာင္ စည္း႐ုံးသိမ္းသြင္းတာမ်ဳိးကုိ အေတြးအေခၚေတာ္လွန္ေရး သမားေတြက လက္မခံၾကဘူး။ ေခတ္ေဟာင္းကုိ တုိက္ဖ်က္တဲ့ အေတြးအေခၚသစ္ကုိ လွ်ဳိ႕၀ွက္စာေစာင္ေတြထုတ္ၿပီး ျဖန္႔ေ၀ရမယ္လုိ႔ဆုိတယ္။ ျပည္သူတရပ္လုံး အသိဉာဏ္ပြင့္လင္းလာတဲ့အထိ ေတာ္လွန္ေရးစာေပကုိ လွ်ဳိ႕၀ွက္ထုတ္ေ၀ရမယ္လုိ႔ ဆုိတယ္။ ျပည္သူလူထုရဲ႕ အေတြးအေခၚ အယူအဆေဟာင္းေတြကုိ ဖယ္ရွားႏုိင္မွသာ အသိဉာဏ္ပြင့္လင္းၿပီး လြတ္ေျမာက္ေအာင္ ႀကိဳးပမ္းႏုိင္လိမ့္မယ္လုိ႔ ဗိုေနက ယုံၾကည္တယ္။
* ၁၆၆၀ နဲ႔ ၁၇၉၀ အၾကားေပၚေပါက္ႀကီးထြားလာတဲ့ အသိဉာဏ္ပညာပြင့္လင္းေရးလႈပ္ရွားမႈဟာ ျပင္သစ္ေတာ္လွန္ေရးကုိ လႊမ္းသြားတာသိသာတယ္။ ဒီလႈပ္ရွားမႈေၾကာင့္ လြတ္လပ္ေရး၊ ညီမွ်ေရးနဲ႔ ခ်စ္ၾကည္ေရးသေဘာတရားနဲ႔ ေရွးေဟာင္းအဖြဲ႔အစည္းကုိ အစားထုိးဖုိ႔ ႀကိဳးပမ္းၾကတာပါပဲ။ ဒါေပမယ့္ ျပင္သစ္ေတာ္လွန္ေရးမွာ သေဘာတရားဟာ အေရးႀကီးတဲ့အခန္းက ပါ၀င္တယ္ဆုိတာကုိ သမုိင္းဆရာအမ်ားစုက လက္မခံႏုိင္ၾကဘူးလုိ႔ ေဂ်ာ္နသန္အစၥေရးကဆုိတယ္။ အသိဉာဏ္ပြင့္လင္းေရးဆုိတဲ့ ေတာ္လွန္ေရးလႈပ္ရွားမႈကုိ အျပည္ျပည္ဆုိင္ရာ လႈပ္ရွားမႈအေနနဲ႔ ေလ့လာၾကတဲ့အခါ သမုိင္းအေရးအသား ေလ့လာေရးပညာ historiography မွာ ျပႆနာအေတာ္ႀကီးသြားတယ္လုိ႔ဆုိတယ္
* ေတာ္လွန္ေရးရဲ႕ ေနာက္ခံသေဘာတရားမပါတဲ့ ျပင္သစ္ေတာ္လွန္ေရးနဲ႔ပတ္သက္တဲ့ အေရးအသားေတြမွာ ဟာကြက္ႀကီးကုိ ေတြ႔ေနရတယ္။ ျပင္သစ္ေတာ္လွန္ေရးကုိ ျဖစ္ပြားေစတဲ့ သေဘာတရားေတြကို ေလ့လာတာမ်ဳိး မရွိသေလာက္ ျဖစ္ခဲ့ရတယ္လုိ႔ ဆုိတယ္။ ျပင္သစ္ေတာ္လွန္ေရးအေၾကာင္းေရးတဲ့ စာအုပ္ စာတမ္းေတြ ေတာင္ပုံရာပုံရွိေပမယ့္ အသိဉာဏ္ပြင့္လင္းေရး လႈပ္ရွားမႈနဲ႔ ဆက္စပ္ေလ့လာတာမ်ဳိးရွားတယ္။ ဖရန္စြာျဖဴးေရ Furet ေရးတဲ့ "ေတာ္လွန္ေသာျပင္သစ္ ၁၇၇၀-၁၈၈၀" ဆုိတဲ့ စာမ်က္ႏွာ (၆၀၀) ေက်ာ္ စာအုပ္ ၁၉၈၈ က ထြက္လာတယ္။ ဒီစာအုပ္ထဲမွာ ဒီဒါ႐ုိး၊ ေဒါလ္ဘတ္ရွ၊ ဘရိစုိ၊ ကုိဒုိေစး၊ မီးအားဘူ၊ ဗိုေန၊ တြမ္ပိန္း စတဲ့နာမည္ေတြကို မေတြ႔ရဘူးလုိ႔ ေဂ်ာနသန္အစၥေရးကဆုိတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ႏွစ္ (၁၀၀) အတြင္းမွာ ဘာေတြ တကယ္ျဖစ္ပ်က္ခဲ့တယ္ဆုိတာကုိ စာဖတ္သူအေနနဲ႔ မသိႏုိင္ဘူးတဲ့။
* အခြင့္ထူးခံရာထူးအဆင့္အတန္းကိုၿဖိဳဖ်က္ၿပီး ဆင္ျခင္တုံတရားနဲ႔အညီ လူ႔ေဘာင္သစ္ကုိ တည္ေထာင္ဖုိ႔ဆုိတဲ့ သေဘာတရား ျပင္သစ္၊ ဂ်ာမဏီ၊ ေဟာ္လန္၊ ၿဗိတိန္၊ အေမရိကန္နဲ႔ အျခားေဒသေတြမွာ ပ်ံ႕ႏွံ႔ခဲ့ၿပီးေတာ့မွ ၁၇၈၉ မွာ ျပင္သစ္ေတာ္လွန္ေရး ျဖစ္ပြားတာပါ။ အေတြးအေခၚေတာ္လွန္ေရးျဖစ္ပြားၿပီးေတာ့မွ ႐ုပ္ပုိင္းဆုိင္ရာ ေတာ္လွန္ေရးျဖစ္ပြားတာဟာ မျငင္းႏုိင္တဲ့ကိစၥ ျဖစ္တယ္။ ေခတ္ေဟာင္းစနစ္ေဟာင္းကုိ ၿဖိဳဖ်က္ႏုိင္ခဲ့ေပမယ့္ ဒီမုိကေရစီႏုိင္ငံေတာ္ကုိ မတည္ေထာင္ႏုိင္တဲ့အတြက္ အၾကမ္းဖက္တဲ့ေခတ္ဆုိး (၁၇၉၃-၉၄) ႀကီး ေပၚထြက္လာၿပီး ဂုိဏ္းဂဏတုိက္ပြဲမွာ ေရာဗစ္ၿပဲ (Robespierre) ႀကီးစုိးတဲ့ဂုိဏ္းက လူေပါင္းေလးေသာင္းေလာက္ကုိ သတ္ျဖတ္လုိက္တယ္။ အေတြးအေခၚ ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြ ပုန္းေအာင္းေနရတဲ့ကာလျဖစ္တယ္။ မေသဘဲ က်န္ရစ္သူေတြကေတာ့ ေရာဗစ္ၿပဲကုိ ေသြးဆာေနတဲ့ အာဏာရွင္အျဖစ္ ႐ႈတ္ခ်ၾကတယ္။
* ေရာဗစ္ၿပဲအသတ္ခံရေတာ့မွပဲ အေတြးအေခၚေတာ္လွန္ေရးသမားေတြ ေခါင္းေထာင္လာႏုိင္တယ္။ အေတြးအေခၚေတာ္လွန္ေရးသမားေတြထဲမွာ (၁၇) ရာစုပညာရွင္ ဘာေရာ့ခ္စပင္ႏုိဇာ (Baruch Spinoza) ကုိ ၾသဇာအရွိဆုံးပုဂၢိဳလ္အျဖစ္ ေဂ်ာ္နသန္အစၥေရးက မွတ္တမ္းတင္ထားတယ္။ စပင္ႏုိဇာရဲ႕ အယူအဆေတြဟာ (၁၈) ရာစုနဲ႔ (၁၉) ရာစုအထိ ၾသဇာလႊမ္းမုိးႏုိင္တာေတြ႔ရတယ္။ ဒီကေန႔လက္ခံထားၾကတဲ့ လစ္ဘရယ္ဒီမုိကေရစီသေဘာတရားေတြကုိ အေတြးအေခၚေတာ္လွန္ေရးသမားေတြက အုတ္ျမစ္ခ်ခဲ့တာျဖစ္ေၾကာင္း ေဂ်ာ္နသန္အစၥေရးက မွတ္တမ္းတင္ထားပါတယ္။
* က်ေနာ္တုိ႔ေက်ာင္းသားဘ၀မွာ တြမ္ပိန္းကုိသာ ၾကားဖူးတယ္။ ျပင္သစ္က အေတြးအေခၚေတာ္လွန္ေရးသမားေတြအေၾကာင္း မၾကားဖူးပါ။ က်ေနာ္တုိ႔ကုိ စာသင္ၾကားပုိ႔ခ်တဲ့ ဆရာဆရာမေတြလည္း ၾကားဖူးဟန္မတူပါ။ ဒါေၾကာင့္ ေဂ်ာ္နသန္အစၥေရးရဲ႕ အေတြးအေခၚေတာ္လွန္ေရးကုိ လက္ကမခ်ႏုိင္ေအာင္ ဖတ္မိတယ္။ ဒီမုိကေရစီေရးအတြက္ အလြန္အဖုိးတန္တဲ့စာအုပ္ျဖစ္လုိ႔ ျမန္မာလုိအက်ဥ္းခ်ဳပ္ ျပန္ေရးမိတယ္။ အေမရိကန္ေတာ္လွန္ေရးဟာ နယ္သစ္မွာ ဆင္ႏႊဲရတာမို႔ အဟန္႔အတား အေႏွာင့္အယွက္ မရွိသေလာက္ပါပဲ။ ျပင္သစ္ေတာ္လွန္ေရးကေတာ့ ေရွးေဟာင္းအစဥ္အလာ အယူသီးမႈေတြနဲ႔ ထိပ္တုိက္ေတြ႔ရတာမုိ႔ ရည္ရြယ္ခ်က္ကုိ ခ်က္ခ်င္းအေကာင္အထည္ မေပၚႏုိင္ဘဲျဖစ္သြားရတယ္။ ျပင္သစ္ေတာ္လွန္ေရး ျဖစ္ပြားၿပီး အႏွစ္ (၈၀) ေက်ာ္ၾကာေတာ့မွ ေခတ္သစ္ဒီမုိကေရစီႏုိင္ငံျဖစ္တဲ့ တတိယသမၼတႏုိင္ငံကုိ တည္ေဆာက္ႏုိင္တယ္။
* ဒီမိုကေရစီခရီးရွည္ ခ်ီတက္ေနစဥ္မွာ စစ္အာဏာရွင္စနစ္နဲ႔ဘုရင္စနစ္ ျပန္လည္ေခါင္းေထာင္တဲ့ အခ်ိန္အခါေတြလည္း ရွိခဲ့တယ္။ ဒါေပမယ့္ ေနာက္ဆုံးမွာ လူတစုႀကီးစုိးတဲ့ ဘုရင္စနစ္ေပ်ာက္ကြယ္သြားၿပီး အေတြးအေခၚေတာ္လွန္ေရးသမားေတြရဲ႕ အယူအဆေအာင္ပြဲခံသြားတယ္။ ဒီအေၾကာင္းကုိ ျပင္သစ္ျပည္မွာ ေနထုိင္ၿပီး ျပင္သစ္ဘာသာစကားကၽြမ္းက်င္တဲ့ ျမန္မာလူငယ္ေတြက ေလ့လာၿပီး တဆင့္ျဖန္႔ေ၀မယ္ဆုိရင္ အလြန္အက်ဳိးရွိမယ္လုိ႔ ယုံၾကည္တယ္။ မိမိတုိင္းျပည္ တုိးတက္ဖြံ႔ၿဖိဳးလာတာကုိ ျမင္ခ်င္တဲ့ ျပည္ခ်စ္ပုဂၢိဳလ္ဟာ သူမ်ားႏုိင္ငံေတြရဲ႕သမုိင္းကုိ နားလည္သေဘာေပါက္ဖုိ႔လုိတယ္။
* သမုိင္းကေပးထားတဲ့ သင္ခန္းစာကုိနားလည္ရင္ သူမ်ားႀကံဳေတြ႔ခဲ့ရတဲ့အမွားကုိ ေရွာင္ႏုိင္တာမုိ႔ တုိင္းျပည္ဖြံ႔ၿဖိဳးတုိးတက္ေအာင္ လုပ္ရာမွာ မၾကန္႔ၾကာဘဲ မေႏွးအျမန္ လုပ္ႏုိင္ပါလိမ့္မယ္။ သမုိင္းျဖစ္ရပ္တခုက သင္ခန္းစာထုတ္ယူၿပီး အျခားတခုမွာ အသုံးျပဳတာဟာ အခုေခတ္မွာ လုပ္႐ုိးလုပ္စဥ္လုိ ျဖစ္ေနပါၿပီ။ ဒီလုိဂ႐ုတစုိက္ သင္ခန္းစာယူထားတာေတာင္ သတိလစ္သြားလုိ႔ ေမွ်ာ့္လင့္တဲ့အတုိင္း ျဖစ္မလာတဲ့ သာဓကေတြ အမ်ားႀကီးရွိတယ္။ ဥပမာ ၁၉၁၇ ခုႏွစ္ ႐ုရွားျပည္မွာ ကြန္ျမဴနစ္ေတာ္လွန္ေရး ျဖစ္ပြားေတာ့ ျပင္သစ္ေတာ္လွန္ေရးကေပးတဲ့ သင္ခန္းစာကုိ ေကာင္းစြာသတိရေနခဲ့ၾကတယ္တဲ့။ ျပင္သစ္ေတာ္လွန္ေရးက အာဏာရွင္နပုိလီယံကုိ ေမြးထုတ္လုိက္သလုိ ႐ုရွားေတာ္လွန္ေရးက အာဏာရွင္ေမြးထုတ္လုိက္မွာကုိ အထူးစုိးရိမ္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒီလုိသမုိင္းကေပးတဲ့ သင္ခန္းစာကုိ သတိထားေနတာေတာင္ ႐ုရွားမွာ အာဏာရွင္စတာလင္ ေပၚထြက္လာခဲ့တယ္။
* ေသဆုံးသြားတဲ့ မ်ဳိးဆက္ေတြထားရစ္ခဲ့တဲ့ ႐ုိးရာအစဥ္အလာေတြဟာ အသက္ရွင္ေနသူေတြရဲ႕ စိတ္သဘာ၀ကုိ အိပ္မက္ဆုိးႀကီးလုိ ဖိစီးေနတယ္လုိ႔ Karl Marx က The 18th Brumaire of Louis Bonaparte (ဘ႐ူးမဲရား လူး၀ီဘုိးနာပတ္) ဆုိတဲ့ စာတမ္းမွာ ေရးထားတယ္။ အာဏာရွင္ဆန္႔က်င္တဲ့ ျပင္သစ္ေတာ္လွန္ေရးထဲက အာဏာရွင္စနစ္ေပၚလာပံုကုိ ေလ့လာတာပါပဲ။ ျပင္သစ္ေတာ္လွန္ေရးျပကၡဒိန္မွာ ၁၇၉၉ ႏုိ၀င္ဘာ (၉) ရက္ေန႔ကုိ ဘ႐ူးမဲရား (၁၈) ရက္ေန႔လုိ႔ေခၚတယ္။ အဲဒီေန႔မွာ နပုိလီယံက စစ္အာဏာသိမ္းတဲ့အတြက္ ျပည္သူ႔ေတာ္လွန္ေရးဟာ အာဏာရွင္ဘုရင္စနစ္အျဖစ္ အသြင္ေျပာင္းသြားရတယ္။
* သမုိင္းကေပးတဲ့ သင္ခန္းစာကုိ နားလည္သေဘာေပါက္ၿပီး အနာဂတ္ကုိ ခန္႔မွန္းႏုိင္မယ္ဆုိရင္ သမုိင္းသံသရာလည္စရာ အေၾကာင္းမရွိပါဘူး။ သမုိင္းကေပးတဲ့ သင္ခန္းစာကုိ နားမလည္သူဟာ မွားၿပီးခဲ့တာကုိပဲ ထပ္ခါတလဲလဲလုပ္ေနလုိ႔ သမုိင္းသံသရာက မထြက္ႏုိင္တာပါပဲ။ ဒါဟာ အမွန္တရားကုိ မျမင္ႏုိင္တာနဲ႔ အတူတူပါပဲ။ အတိတ္၊ ပစၥဳပၸန္နဲ႔ အနာဂတ္ဆုိတဲ့ ကာလသုံးပါးဟာ ဆက္ေနတယ္။ အတိတ္နဲ႔ အနာဂတ္ကုိ ပစၥဳပၸန္က ဆက္ထားတယ္လုိ႔လည္း သမုိင္းဆရာေတြက ေျပာေလ့ရွိတယ္။ အတိတ္က ပစၥဳပၸန္ကုိ ဖန္တီးၿပီး ပစၥဳပၸန္က အနာဂတ္ကုိ ဖန္တီးတဲ့ျဖစ္စဥ္ပါပဲ။ အသိဉာဏ္ပြင့္လင္းႏုိင္ၾကပါေစ။
