အဂၤုတၱရနိကာယ္၊ စတုကၠနိပါတ္၊ ေရာဟိတႆသုတ္တြင္ လာသည့္ “သညာနဲ႔ စိတ္ရွိေသာ ဤတစ္လံမွ်ေလာက္ေသာ ကုိယ္ေပၚမွာပင္ ဒုကၡ၊ ဒုကၡျဖစ္ေႀကာင္း၊ ဒုကၡျငိမ္းမႈနဲ႔ ဒုကၡျငိမ္းမႈသုိ႔ သြားရာလမ္းတု႔ိကုိ ငါ ဘုရား ပညတ္ေတာ္မူ၏” ဟူသည့္ ေဒသနာေတာ္ႏွင့္ “သႏၵိဌိေကာ = လက္ေတြ႔မ်က္ေတြ႔ က်ေသာတရားသာလွ်င္ ဗုဒၶ၏ တရား” ဟူသည့္ တရားေတာ္၏ ဂုဏ္ေတာ္တုိ႔ကုိ လက္ကုိင္ျပဳျပီး လူတစ္ေယာက္ လက္လွမ္းမမီနုိင္ေသာ မေမြးဖြားခင္ အတိတ္ကာလက ျဖစ္ပ်က္ခဲ့ေသာအရာ၊ ေသဆုံးျပီးေနာက္ ျဖစ္ပ်က္လာမယ့္အရာ၊ အတိတ္ဘ၀၊ ေနာက္ဘ၀၊ ပရေလာက စသည္တုိ႔ကို မေျပာဘဲ လက္ေတြ႔မ်က္ေတြ႔ ရင္ဆုိင္ေတြ႔ႀကဳံေနရေသာ ေမြးဖြားခ်ိန္မွ ေသဆုံးခ်ိန္အထိတည္ရွိေနသည့္ ပစၥဳပၸန္ျဖစ္တည္မႈကုိသာ ဦးစားေပးလ်က္ ထုိပစၥဳပၸန္ဘ၀မွာပင္ လူ၏ တစ္ဘ၀ကမွ အျခားတစ္ဘ၀သုိ႔ိ ကူးေျပာင္းက်င္လည္ေနႀကပုံ၊ ဒုကၡေတြ႔ႀကဳံရပုံ၊ ထုိဒုကၡမွ လြတ္ေျမာက္ေအာင္ အားထုတ္ပုံနည္းလမ္း စသည္တုိ႔ကုိ တည္ေဆာက္ျပေသာ ဘာသာျဖစ္သည္။
လူတစ္ေယာက္သည္ ေမြးဖြားခ်ိန္မွ ေသဆုံးခ်ိန္အတြင္း ကာယကံ၊ ၀စီကံ၊ မေနာကံဟူေသာ ကံသုံးမ်ိဳးျဖင့္ ျပဳမူတုန္႔ျပန္သည္။ ထုိကံသုံးမ်ိဳးကပင္ ထုိသူ မည္သူမည္၀ါ၊ မည္သည့္ဘုံမွာ ေနသည္၊ မည္သုိ႔ေသာေလာကအျမင္ျဖင့္ မည္သုိ႔ ျပဳမူေနထုိင္သည္ဆုိသည္ကုိ အဆုံးအျဖတ္ျပဳသည္၊ (ေနထုိင္ေသာ ကမၻာခ်င္းတူေသာ္ျငား သူခုိးတစ္ေယာက္ျမင္ေသာ ေလာကႏွင့္ ျဖဴစင္သူတစ္ေယာက္ ္ျဖတ္သန္းေနေသာေလာက ေလာကခ်င္း မတူညီဟု ဆုိလုိေပသည္)။ ဒုကၡဟု ေျပာလ်င္ ထုိလူ၏ ကံသုံးပါးတြင္ ျဖစ္ေနေသာ မလုိလားဖြယ္ရာ အေျခအေနဆုိးတုိ႔ကုိ ရည္ညႊန္းျခင္းျဖစ္ျပီး ဒုကၡမွ လြတ္ေျမာက္သည္ဆုိရာတြင္လည္း အထက္ပါကံသုံးပါးတုိ႔၏ ဆုိခဲ့ျပီးအေျခအေနဆိုးတုိ႔မွ လြတ္ေျမာက္ကာ လူတစ္ေယာက္ အညြန္႔တလူလူ ျဖဴ ျဖဴစင္စင္ျဖစ္ေနေသာ အေျခအေနကုိပင္ ဆုိလုိျခင္း ျဖစ္သည္။
လူတစ္ေယာက္တြင္ မူလ ေမြးရာပါ ျဖစ္တည္မႈအျဖစ္ ခႏြာ ၅ ပါး ျဖင့္္ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ၃၂ ေကာဌာသျဖင့္္ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ဓာတ္ႀကီး ၄ ပါးျဖင့္္ေသာ္လည္းေကာင္း၊ သုိ႔မဟုတ္ အက်ဥ္းခ်ဳပ္ ရုပ္နဲ႔ နာမ္ႏွစ္ပါးတည္းျဖင့္္ေသာ္လည္း ဖြဲ႕စည္းထားျခင္း ျဖစ္ေကာင္းျဖစ္မည္။ သုိ႔မဟုတ္ ဒီထက္ ပုိမုိ နက္နဲေသာ အေျခအေနတြင္ လူ႔ျဖစ္တည္မႈတြင္ “သူငါဟူသည္ အမွန္တကယ္ မရွိ၊ အရွိတရားဟူ၍ ဗလာသုညသာ ရွိသည္”ဟု ေျပာ၍ ရခ်င္ရမည္။ သုိ႔ေသာ္ ပစၥဳပၸန္ကမၼ၀ါဒဗုဒၶဘာသာအေနျဖင့္ ထုိသုိ႔ေသာ လူ႔မူလကုိ လုိအပ္သည္ထက္ ပုိမုိ အေသးစိတ္ ခြဲျခားေ၀ဖန္မႈမ်ိဳးမ်ား မျပဳလုပ္ဘဲ (ထုိသုိ႔ လူကုိ ခြဲစိတ္မႈလုပ္ေသာ၀ါဒကုိ ဗုဒၶ အမွန္တကယ္ညႊန္ျပေသာ အမွန္တရားအျဖစ္ မယုံႀကည္ဘဲ ေနာက္ပုိင္းမွ ေပၚထြန္းလာေသာ အဘိဓမၼာ၀ါဒ၊ သုည၀ါဒတုိ႔မွ ေျပာင္းလဲဖြင့္ဆုိထားသည့္ အနက္မ်ားသာ ျဖစ္သည္ဟု ျမင္ျပီး) လူတစ္ေယာက္ကုိ လူတစ္ေယာက္အျဖစ္နဲ႔သာ ထားကာ ထုိလူမွ ထုတ္လုပ္အပ္ေသာ ထုိသူ၏ ကာယကံ၊ ၀စီကံ၊ မေနာကံ ဥပါဒါနကၡႏၶာမ်ား၏ ဆုိးျခင္းေကာင္းျခင္း၊ ယုတ္ျခင္းျမတ္ျခင္းစသည္ကုိ ပုိင္းျခားေ၀ဖန္ျခင္းသည္သာ ဗုဒၶကိုယ္ေတာ္တုိင္၏ တရားျဖစ္သည္ဟု နားလည္သည္။ တစ္နည္းအားျဖင့္ ဗုဒၶ၏ ကမၼ၀ါဒဆုိသည္မွာ “ကမၼံ သေတၱ ၀ိဘဇတိ= ကံသည္ သတၱ၀ါတုိ႔ကုိ ခြဲျခား၏”ဟူသည့္ ေဒသနာအတုိင္း “လူသည္ လူအျဖစ္ ကိန္းေသျဖစ္ျပီး ထုိလူ႔မွာ ျဖစ္ပ်က္ေနေသာ ကံသုံးပါးက ထုိသူ႕ကုိ သတၱ၀ါတစ္မ်ိဳးမ်ိဳးဘ၀သုိ႔ ၀င္ပူေစျခင္း၊ (အရိယာသူေတာ္စင္အျဖစ္ စင္ႀကယ္ေစျခင္း) တုိ႔ကုိ ျဖစ္ေစသည္။ ပုံစံအားျဖင့္...
လူတစ္ေယာက္ + ဆုိးေသာ ကံသုံးပါး = လူဆုိး၊
လူတစ္ေယာက္ + လုယက္တုိက္ခုိက္မႈ (ကာယကံ)= ဓားျပ၊
လူတစ္ေယာက္ + ျဖဴစင္ေသာ ကံသုံးပါး = လူျဖဴစင္ (အရိယာ)
လူတစ္ေယာက္ + ေဗာဓိဥာဏ္ (မေနာကံ)= ဗုဒၶ စသည္ကဲ့သုိ႔ပင္ ျဖစ္သည္။
ပစၥဳပၸန္ကမၼ၀ါဒဗုဒၶဘာသာဟူေသာအမည္သည္ ယေန႔အခါတြင္မွ လူအမ်ား ႀကားသိခြင့္ရလာရျခင္းျဖစ္ေသာ္လည္း ယခုမွ စတင္တီထြင္ထားအပ္ေသာ အသစ္အဆန္းဘာသာတစ္ခုမဟုတ္ဘဲ သမုိင္းအစဥ္အဆက္ကုိ ေျခရာခံလုိက္ သုေတသနျပဳျပီး ဗုဒၶဘာသာထဲသုိ႔ ျဗဟၼဏ၀ါဒ၊ ဂ်ိန္း၀ါဒ၊ သုည၀ါဒ၊ ပရမတၳ၀ါဒစသည့္ အျပင္ပ၀ါဒမ်ား၏ စိမ့္၀င္ လႊမ္းမုိးမႈ မခံရမီ နဂုိမူလ ဗုဒၶလက္ထက္ေတာ္ကတည္းက အမွန္တည္ရွိခဲ့သည့္ အဆုံးအမအတုိင္း ျပန္လည္ေဖာ္ထုတ္ထားေသာ မူလဗုဒၶဘာသာျဖစ္သည္ဟု ပစၥဳပၸန္ကမၼ၀ါဒဗုဒၶဘာသာကုိ စတင္ ေဟာႀကားေတာ္မူခဲ့ေသာ ဆရာေတာ္ ဓမၼ၀ိဟာရီ ရွင္ဥာဏက မိန္႔ဆုိထားပါသည္။
